Antoni Szymański (duchowny)

---

Życiorys

Antoni Szymański był synem Józefa Szymańskiego oraz Franciszki z domu Stankowskiej. Od najmłodszych lat został wychowany w duchu patriotyzmu. Po zakończeniu nauki w szkole elementarnej postanowił przenieść się do Częstochowy, gdzie kontynuował edukację w szkole średniej. W 1900 roku złożył śluby wstępną do Diecezjalnego Seminarium Duchownego we Włocławku, a już w 1904 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Jego pierwsze kroki zawodowe stawiał w parafii w Wieluniu, jednak w 1905 roku, pomimo oporu ze strony rosyjskich władz, podjął decyzję o wyjeździe na studia w Wyższym Instytucie Filozoficznym w Louvain, związanym z tamtejszym Uniwersytetem Katolickim.

Studia zakończył w 1907 roku, kiedy to uzyskał stopień doktora filozofii, opierając się na pracy dotyczącej „La démocratie chrétienne en France”, nad którą czuwał Marcel Defourny. Praca ta została wydana po polsku trzy lata później. Podczas studiów miał przyjemność spotkać wielu znakomitych przedstawicieli katolickiej nauki społecznej, w tym Marcela Defournya oraz kard. Désiré-Josepha Merciera.

Po powrocie do kraju objął stanowisko wikariusza parafii kolegiackiej w Kaliszu, a od 1908 do 1918 roku pracował w Diecezjalnym Seminarium Duchownym we Włocławku jako profesor filozofii i nauk społecznych. Jego wykłady obejmowały szeroki zakres przedmiotów, od logiki po pedagogikę i prawo cywilne. W 1909 roku, na wniosek ks. Idziego Radziszewskiego, zainicjował pismo „Ateneum Kapłańskie”, w którym pełnił rolę redaktora do 1918 roku. Zajmował się również tematyką społeczną, publikując w tym okresie około 60 artykułów oraz sprawozdań. Do jego ważniejszych prac należały tytuły takie jak „Katolicyzm socjalny we Francji” oraz „Studia i szkice społeczne”.

W 1918 roku podjął pracę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie prowadził wykłady z zakresu polityki i etyki społecznej. W 1919 roku uzyskał habilitację z nauk społecznych na Wydziale Teologicznym na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego działalność w regionie obejmowała również członkostwo w Wojewódzkim Komitecie Obrony Narodowej w Lublinie w 1920 roku.

Od 1924 roku Szymański działał jako profesor zwyczajny, prowadząc wykłady na różnych wydziałach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Pełnił również liczne funkcje administracyjne, w tym dziekana i prodziekana. W 1933 roku objął stanowisko rektora KUL. Był autorem pierwszego w Polsce podręcznika na temat polityki społecznej, opublikowanego w 1925 roku, oraz duchowym przywódcą Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”.

W 1922 roku zainicjował Tygodnie Społeczne, inspirowane francuskimi Semaines sociales, które odbywały się głównie w Lublinie, Krakowie, Lwowie i Wilnie. Ponadto z jego inicjatywy w 1926 roku powstał Związek Seniorów „Odrodzenie”, przemianowany później na Związek Polskiej Inteligencji Katolickiej. W 1928 roku założył Towarzystwo Wiedzy Chrześcijańskiej w Lublinie, zapewniające wsparcie finansowe dla studentów oraz prowadzące działalność wydawniczą.

W 1934 roku, na zaproszenie Prymasa Polski ks. Augusta kard. Hlonda oraz papieża Piusa XI, powołano Radę Społeczną, której przewodniczył Szymański. Do jej członków należeli czołowi przedstawiciele katolickiej myśli społecznej, tacy jak Leopold Caro i bp. Teodor Kubina. Również w tym roku zainicjowano działalność Towarzystwa Naukowego KUL, którego Antoni Szymański został prezesem.

W wyniku jego osobistych starań Katolicki Uniwersytet Lubelski uzyskał prawo do nadawania stopni naukowych od państwowych instytucji edukacyjnych na mocy ustawy z 9 kwietnia 1938 roku.

Po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Lublina, 9 listopada 1939 roku, Szymański został aresztowany podczas akcji Sonderaktion Lublin, część operacji znanej jako Intelligenzaktion. Uwięziono go na Zamku w Lublinie wraz z innymi profesorami KUL, takimi jak ks. Zdzisław Goliński i Ignacy Czuma. Po aresztowaniu przebywał w areszcie domowym, a po uwolnieniu próbował organizować tajne nauczanie oraz pomoc dla potrzebujących.

W latach 40. XX wieku osiedlił się w Bełżycach, gdzie pracował jako wikariusz. Ostatecznie spoczął na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie, u boku ks. Idziego Radziszewskiego, pozostały ich wspólne zasługi w duchowym i społecznym życiu regionu.

Wybrana twórczość

W dorobku Antoniego Szymańskiego można znaleźć wiele znaczących dzieł, które miały wpływ na refleksję społeczną oraz etyczną w Polsce. Poniżej przedstawiamy wybrane pozycje z jego twórczości:

• Studia i szkice społeczne (1913),
• Zagadnienia społeczne (1916),
• Bolszewizm (1920),
• Polityka społeczna (1925),
• Ekonomika i etyka (1936),
• Etyka. Wiadomości wstępne (1937),
• Bolszewizm jako prąd kulturalny i cywilizacyjny (1937).

---

Oceń: Antoni Szymański (duchowny)

---